Siðfræði samtala í lífslokameðferð

Áhugavekjandi samtal (Motivational Interviewing) er samtalsaðferð sem upphaflega var þróuð til að hjálpa fólki með fíknivanda til að átta sig á og virkja eigin vilja til breytinga. Seinni tíma rannsóknir hafa sýnt að aðferðin hentar vel á mörgum öðrum sviðum, m.a. til að auðvelda sjúklingum í líknarmeðferð að ræða um dauðann við heilbrigðisstarfsfólk, sem er oft forsenda þess að geta undirbúið aðstandendur undir dauða sjúklings. Virðing fyrir mörkum fólks er grundvallaratriði í slíku samtali.

Siðfræðin

Undanfarin ár hefur athyglin beinst að siðfræðilegum álitaefnum varðandi samtöl í vinnu með sjúklinga í líknar- og lífslokameðferð, þar sem markmiðið er að fá leyfi sjúklings til að upplýsa aðstandendur um yfirvofandi dauða viðkomandi. Forsenda fyrir því að eiga opið samtal um yfirvofandi dauða sjúklings er að taka tillit til eftirfarandi aðstæðna: Hafi aðstandendur of skamman tíma til að aðlagast og meðtaka þá staðreynd að að ástvinur þeirra sé að deyja, hefur það oft í för með sér langtímavanlíðan eins og þunglyndi og kvíða. Treg tjáskipti milli heilbrigðisstarfsfólks og sjúklings varðandi yfirvofandi dauða sjúklings tengjast skömmum aðlögunartíma aðstandenda, vegna þess að heilbrigðisstarfsfólk þarf leyfi sjúklings til að upplýsa aðstandendur, nema sjúklingur sé ófær um að tjá sig.

 

Íhlutun

Raunprófaðar og siðfræðilega réttlætanlegar aðferðir til að opna umræðu milli heilbrigðisstarfsfólks og sjúklings varðandi yfirvofandi dauða, eru aftur á móti líklegar til að auka líkur á því að sjúklingur opni augun fyrir þeim veruleika sem hann stendur frammi fyrir, opni fyrir þessa umræðu við ástvini sína og veiti heilbrigðisstarfsfólki leyfi til að undirbúa ástvini sína tímanlega. Íhlutun sem miðar að því að auðvelda samtal um dauðann í líknarmeðferð, byggð á aðferðum áhugavekjandi samtals, hefur gefið góða raun, sérstaklega fyrir karlmenn, en gagnast bæði körlum og konum. Aftur á móti er alltaf hætta á að meðferðaraðili gangi yfir mörk sjúklings og leiði sjúkling inn í umræðu sem hann vill í raun ekki taka þátt í, því þarf að fara varlega.

Niðurstöður

Niðurstöður siðfræðirýninnar voru þó að það sé þrátt fyrir allt réttlætanlegt að nota markvissa samtalstækni, þar sem markmiðið er að opna fyrir umræður um yfirvofandi dauða, í stað ómarkvissrar. Þó er það að því gefnu að aldrei sé farið lengra en sjúklingurinn sjálfur vill. Þó meginþorri rannsókna á sviðinu séu tengdar krabbameinsmeðferð, er engin ástæða til að ætla annað en niðurstöðurnar eigi líka við um aðra sjúkdóma.  Færni í að ræða um viðkvæm tilfinningaleg mál eins og dauðann, krefst mikillar þjálfunar og því ekki á færi nema þeirra sem hafa þjálfun, handleiðslu og viðamikla klíníska reynslu. Það er því mikilvægt að fræðsla og handleiðsla fyrir fagfólk sé aðgengileg hvar sem er á landinu. Þar getur Krabbameinsfélagið aðstoðað.

 ---------------------------------------------------------

HEIMILDASKRÁ 

 

Black, I. og Helgason, A. R. (2018). Using motivational interviewing to facilitate death talk in end-of-life care: An ethical analysis. BMC Palliat Care, 17(1), 51.

Forsberg, L., Kallmen, H., Hermansson, U., Berman, A.H. og Helgason, A.R. (2007). Coding counsellor behaviour in motivational interviewing sessions: Inter-rater reliability for the Swedish Motivational Interviewing Treatment Integrity Code (MITI). Cogn Behav Ther, 36(3), 162–169.

Forsberg, L., Forsberg. L. G., Lindqvist, H. og Helgason, A. R. (2010). Clinician acquisition and retention of motivational interviewing skills: A two-and-a-half-year exploratory study. Subst Abuse Treat Prev Policy, 13(5), bls. 8.

Hauksdottir, A., Steineck, G., Furst, C. J. og Valdimarsdottir, U. (2010). Long-term harm of low preparedness for a wife’s death from cancer – a population-based study of widowers 4–5 years after the loss. Am J Epidemio, 172(4), 389–396.

Hauksdottir, A., Valdimarsdottir, U., Furst, C. J., Onelov, E. og Steineck, G. (2010). Health care-related predictors of husbands’ preparedness for the death of a wife to cancer – a population-based follow-up. Ann Oncol, 21(2), 354–361.

Miller, W. R. og Rollnick, S. (2013). Motivational interviewing: Helping people change (3. útgáfa). New York: Guilford Press.

Pollak, K. I., Childers, J. W. og Arnold, R. M. (2011). Applying motivational interviewing techniques to palliative care communication. J Palliat Med, 14(5), 587–592.

Skulason, B., Hauksdottir, A., Ahcic, K. og Helgason, A. R. (2014). Death talk: Gender differences in talking about one’s own impending death. BMC Palliat Care, 13(1), 8.

Valdimarsdottir, U., Helgason, A. R., Furst, C.-J., Adolfsson, J. og Steineck, G. (2004). Awareness of husband’s impending death from cancer and long-term anxiety in widowhood: A nationwide follow-up. Palliat Med, 18(5), 432–443.

 

Fyrst birt í Morgunblaðinu

Ættleiðingar og tengslanet barna

Það er stórt og óafturkræft áfall fyrir barn þegar foreldri þess fellur frá. Barnið þarfnast sorgarvinnslu, reglubundins stuðnings og öryggis frá sínum nánustu, stórfjölskyldunni og velferðarþjónustunni allt til fullorðinsára.

Þegar annað foreldri barns deyr kemur gjarna upp sú staða að eftirlifandi foreldri fer í nýtt samband. Stundum vill nýi makinn ættleiða barnið.

Sé það gert er mikilvægt að halda traustum tengslum við blóðfjölskyldu barnsins, nema í undantekningartilfellum.

Grundvallarreglan á að vera ræktun tengsla. Ættleiðing á ekki að þýða að barnið tapi tengslum, heldur fái líka nýtt tengslanet.

 

 

Þegar foreldri deyr

 

Miðlægt ráðgjafar og stuðningsteymi hefur verið stofnað innan vébanda Krabbameinsfélagsins þar sem starfa sálfræðingar, hjúkrunarfræðingar og félagsráðgjafi. Ráðgjöfin fer aðallega fram í gegnum síma og net. Þó er gert ráð fyrir að unnt verði að bregðast við óskum um að fá aðila frá teyminu til að heimsækja vettvang faglegs stuðningsnets barns, sé þess óskað.

Með faglegu stuðningsneti barna er átt við kennara, skólahjúkrunarfræðinga, æskulýðsfulltrúa, presta, félagsráðgjafa, sálfræðinga og aðra fagaðila sem mæta börnunum og aðstandendum þeirra í samfélagslegu samhengi. 

 

Sjá nánar á:

https://www.krabb.is/born/ 

https://www.krabb.is/foreldramissir/log-og-reglur/login-i-hnotskurn

 

Draumveruleiki á dánarbeði

Þau sem hafa setið á dánarbeði náins vinar eða aðstandenda, kunna að hafa upplifað að sá deyjandi flakki fram og tilbaka í tíma og rúmi. Vakni upp og segist hafa verið í sveitinni. Talar um sveitina sína þar sem hún lék sér við hundinn, eins og hún væri nýkomin þaðan. Þó bærinn sé löngu kominn í eyði.  Það er ekki óalgengt að aðstandendum finnist þetta óþægilegt og túlki þetta sem rugl. Að það sé “aðeins farið að slá útí fyrir” mömmu, eða jafnvel að hún sé orðin “snar rugluð”. En þetta á sér eðlilegar skýringar. Fólk á lokametrum lífsins sefur mikið og mókir. Draumarnir verða samtvinnaðir raunveruleikanum. Draumar eru jafn verulegir og raunveruleikinn þegar okkur dreymir. Þegar þessir tveir veruleikar renna saman verður til nýr veruleiki, draumveruleikinn.  

Það hefur ekkert uppá sig að vera sífellt að reyna að leiðrétta fólk við slíkar aðstæður. Betra að slá á léttari strengi og spyrja frétta úr sveitinni. Það getur þó gerst að draumarnir verði óþægilegir, jafnvel slæmir. Þá er gott að strjúka viðkomandi hlýlega og segja, ”þetta var bara draumur, þú ert hér á spítalanum og ég er hér hjá þér”. Oft áttar sá deyjandi sig og draumurinn hverfur. 

Flest okkar muna ekki drauma, við munum að við dreymdum, en það er oft býsna erfitt að muna hvað það var. Þeir sem liggja fyrir dauðanum sofa og móka stóran hluta sólarhringsins. Þegar þú situr við dánarbeð verður þú hluti af draumveruleika þess sem er að deyja. Það getur verið erfitt, en einnig gefandi. Þetta er fullkomlega eðlilegt ástand.

Skilnaður foreldra og heilsuhegðun barna

Að skilnaður foreldra hafi neikvæð áhrif á lifnaðarhætti barna og unglinga virðist aðeins eiga sér stað ef mikil átök eru milli aðila og þegar skilnaður hefur neikvæðar félagslegra afleiðingar í för með sér. Takist foreldrum að skilja í sátt og tryggja börnunum félagslegt öryggi eftir skilnað, hefur skilnaðurinn sem slíkur ekki merkjanleg neikvæð áhrif á heilsuhegðun barna og unglinga.   

Afneitun

 Í umræðu um svokallað “læknadóp” hefur borið á fordómum gagnvart fíkn og orð eins og “fíkill” notað á niðurlægjandi hátt. Hafa ber í huga að fíkn á oftast rætur sínar að rekja til þess að fólki líður illa og hefur ekki í önnur hús að venda en lyf (lögleg eða ólögleg) til að gera lífið bærilegt. Þá hjálpa lyf og faglegur samtalsstuðningur. 

Að tala sig frá breytingu

Kenningin um að allir sem eru í neyslu séu í “afneitun” stenst ekki nánari skoðun. Margir vilja þó ekki viðurkenna fíknina útávið fyrr en allt er komið í þrot, vegna þess að fólk óttast fíkla stimpilinn.

Ef þú vilt fá einhvern til að tala af einlægni um neyslu og fíkn, er stimpill og fordæming eitthvað sem ber að forðast. Ef þú byrjar á að segja að hann/hún eigi við vandamál að stríða, tekurðu afstöðu með „hér er vandamál sem þarf að breyta” hlið málsins. Þú kallar á „þetta er sko ekkert vandamál” andstöðu frá þeim sem þú talar við.

Því meira sem þú rökstyður þína hlið málsins þeim mun meira ver hinn aðilinn hina hliðina. Fólk sem sett er í þessa stöðu getur bókstaflega tala sig frá því að breytast.  

 

Fæddur hræddur

Sumir virðast fæddir með þeim ósköpum að eiga auðveldara en aðrir með að verða hræddir. Þessu má líkja við ofurvirka reykskynjara sem pípa í tíma og ótíma svo varla er hægt að rista brauðsneið án þess að ærast af hávaða.

 

Þeir sem fæðast með ofurvirkt viðvörunarkerfi þjást oft af stöðugum kvíða, eru óöruggir, eirðarlausir, svartsýnir og þola illa álag og spennu. Þeir eiga oft erfitt með svefn og hafa tilhneigingu til að finnast flest óyfirstíganlega erfitt. Lyf sem auka virkni vissra taugaboðefna í heilanum gera oft mikið gagn fyrir þessa einstaklinga. Nærri lætur að um sjö af hundraði hafi einkenni einhvertíma ævinnar sem gefa vísbendingu um að viðkomandi geti hafa erft ofur virkt viðvörunarkerfi. Á Íslandi eru því líklega yfir tuttugu þúsund einstaklingar með þetta vandamál.

Karlagildran og yfirhershöfðinginn

Margt hefur verið reynt til að fá karlmenn til að opna sig meira tilfinningalega. Að þora að sýna veikleika og leita sér aðstoðar í veikindum eins og krabbameinum, en átta af tíu körlum með krabbamein leita eingöngu eftir stuðningi frá maka.

 

Kvennagildrur

Gjarna er talað um kvennagildrur þegar bent er á kerfisbundnar hindranir sem aftra því að konur nái jöfnuði á við karla. Dæmi um þetta er þegar hjón ákveða að konan þurfi að taka út meirihluta fæðingaorlofs vegna þess að karlinn hafi hærri laun. Þetta verður spádómur sem uppfyllir sig sjálfkrafa. Afleiðingin verður að konur eru lengur frá launavinnu en karlar. Flestir gera sér grein fyrir þessu. 

 

Karlagildrur 

 

Færri gera sér grein fyrir því að það eru líka til karlagildrur þar sem karlmennskuímyndin heftir karla til að leita sér aðstoðar í veikindum. Þetta á ekki síst við um karla í stjórnunarstörfum. Dæmi um þetta var þegar Sverker Göranson yfirhershöfðingi Svía keyrði sig í þrot fyrir nokkrum árum og fór í veikindaleyfi í kjölfarið. Það leið ekki á löngu áður en háðsglósur fóru að heyrast í fjölmiðlum meðal annars frá þekktum háttsettum konum. Innihaldið var eitthvað á þá leið að það væri augljóst að aumingja maðurinn hefði ekkert stress þol. Undir þetta tók einn helsti háðsádeiluþáttur sænska ríkisútvarpsins (Public service). Undirtónninn var sá að það væri ekki sæmandi karlmanni, hvað þá hershöfðingja, að vera að þessu væli.

Hlutverk heilsugæslu og skóla þegar foreldri deyr

Alþingi samþykkti í júní 2019 nýjar lagagreinar þar sem réttindi barna í kjölfar fráfalls foreldris eru betur skilgreind en áður var. Þar segir meðal annars: 

 

Dánarvottorðið 

Þegar einstaklingur andast skal læknir sem gefur út dánarvottorð kanna hvort hinn látni hafi átt barn undir lögaldri. Reynist svo vera skal viðkomandi læknir eins fljótt og unnt er tilkynna andlát foreldrisins til heilsugæslunnar þar sem barnið á lögheimili.

 

Heilsugæslan

 

Heilsugæslan skal, í samráði við félagsmálanefnd í því sveitarfélagi þar sem barn á lögheimili og foreldri eða forsjáraðila, hafa frumkvæði að samvinnu við skóla barnsins. Þó verkferlar séu nú mun skýrari en áður skortir enn nokkuð uppá að sérfræðiþekking og reynsla sé til staðar á hverjum stað. Það er því mikilvægt að byggja upp miðlæga handleiðslu fyrir fagfólk í heilsugæslu og skólum, sem er aðgengileg allstaðar á landinu.

 

Skólinn

Samkvæmt Aðalnámsskrá skulu leik- og grunnskólar hafa sérstaka áfallaáætlun sem hugsuð er sem vinnuáætlun um hver gerir hvað, í hvaða röð og hvernig, til að geta á sem faglegastan hátt brugðist við skyndilegum áföllum nemenda líkt og þegar foreldri deyr. Samkvæmt nýu lögunum er það þó heilsugæslan sem ber ábirgð á að veita barninu þann stuðning sem því ber samkvæmt lögum. Áfallateymi skóla á því rétt á því að leita til fagaðila á heilsugæslu.

 

Stuðningur við fagfólk

Í könnunum sem Krabbameinsfélagið lét gera meðal fagfólks í leikskólum og grunnskólum, kom fram skýr þörf fyrir gott aðgengi að faglegum utanaðkomandi stuðningi við fagfólkið sem vinnur með börnum við þessar aðstæður. Nánari upplýsingar má nálgast á vef verkefnisins: https://www.krabb.is/born/

Læknadóp og mannfyrirlitning

Getur verið að það sé samband á milli mikillar lyfjanotkunar á Íslandi og þess að Íslendingar koma hæstir út úr prófum sem meta sálræna og líkamlega líðan fólks. Erum við kannski að nota lyfin rétt? Í stað þess að ofnota þau.

Umræða um svokallað "læknadóp" ber alltof oft keim af fordómum, mannfyrirlitningu og hatri. Auðvita þurfa margir lyf til að vinna á vanlíðan, svefnleysi og verkjum. Meðtalin lyf gegn þunglyndi, ópíat lyf gegn krónískum verjum og vanlíðan, lyf gegn kvíða, streitu, bipolar, svefntruflunum og ofvirkni.

Mörg þessara lyfja eru ávanabindandi. Það er að segja að þú þarft að nota þau yfir lengri tíma. En allt tal um svokallað "læknadóp" er poppúlístísk hatursumræða, full af mannfyrirlitningu.

Þversögn sælunnar

Hamingjuleitin tekur á sig margar myndir. Sumir leita að henni í fjölskyldu- og vinatengslum, aðrir í áhættusömum ævintýrum, trúarbrögðum, ástinni og veraldlegum gæðum. Það hefur lengi verið ljóst að erting ákveðinna heilastöðva með rafskautum eða efnum framkalla upplifun af sælu. Upplifun sem er svo mögnuð að margir neytendur missa áhugann á að leita hamingjunnar á öðrum stöðum. Þeir telja sig hafa höndlað hina fullkomnu sælu. Uppgötvun vellíðunarstöðva í heilanum hefur ýtt undir vonir um möguleika á þróun efna sem örva þessar stöðvar án neikvæðra aukaverkana.

Hugmyndin um “sælupillu” án aukaverkanna er skiljanleg, en þversögn. Því er nefnilega þannig farið að stöðugt sæluástand verður fljótlega viðmiðunarástand, hið hversdagslega ástand. Sæluáhrifin vara bara tímabundið.

Þegar einhver upplifir hæðstu mögulega sælu verður það viðmiðunarástandið. Vegna þess að ekki er til nein meiri sæla er þetta ástand óþolandi í lengdina. Þetta er þversögn sælunnar. Ef hversdagurinn er byggður á hinni fullkomnu sælu er ekki lengur mögulegt að upplifa þá jákvæðu breytingu sem er forsenda sæluupplifunar. Það er ekkert eftir. Eina leiðin til að upplifa aftur sælu, er að fara í fráhvarf og hrapa niður sælustigann. Það er afskaplega óþægilegt. Nái viðkomandi að staldra við nógu lengi á neðstu þrepum sælustigans til að skapa nýtt hversdagsástand, á viðkomandi ef til vill ennþá möguleika á eðlilegu lífi?

 

Ríkidæmi

 

Þetta er ekki ósvipað því sem gerist þegar fólk reynir að verða ríkt. Sá sem á ekki neitt verður ríkur um hríð þegar hann eignast eina geit. En fljótlega er hann bara maður sem á eina geit og þráir að eignast tvær. Eignist hann tvær og þrjár og fjórar, verður hann glaður. Á einhverjum tímapunkti hættir hann að vera fátækur, en hann verður aldrei ríkur. Ríkidæmi er nefnilega svipað alsælu að því leitinu til að það felst í breytingu frá einu þrepi yfir á annað. Það er því hægt að verða ríkur, en ekki að vera ríkur. Meðan þú getur eignast meira, ertu aldrei ríkur.

 

Hamingja

 

Þó sæla og ríkidæmi geti verið hluti af því að höndla hamingjuna tímabundið, þá er hamingjan allt annað og meira. Ólíkt sælu og ríkidæmi, þá getur hamingja verið viðvarandi. Hamingjusamur einstaklingur upplifir innri ró og sátt við hlutskipti sitt. Að leita að hamingju í ríkidæmi, völdum og sælu getur í versta falli hindrað okkur í að höndla hamingjuna. Innhverf íhugun, núvitund, bæn og þakklæti eru leiðir margra til hamingju. Traust djúp vinátta virðist einnig stuðla að hamingju. Þó við getum orðið en ekki verið rík og alsæl, þá er mögulegt að verða og vera hamingjusamur.

Óþolandi

Hávaðasamar herþotur við Akureyri og Egilsstaði

Að sligasts undan oki excellblaðsins

"New Public Management" er fyrirbæri sem er að kæfa skapandi starf í opinberum rekstri má þá nefna sjúkrastofnanir.

 

Millistjórnendur eru að sligasts undan oki excellblaðsins. Þora ekki að taka nauðsynlegar ákvarðanir eins og að endurnýja ónýta hluti, hvað þá að ráða afleysingarfólk á álagstímum t.d. þegar veikindi herja á starfsfólkið.

 

Excell væðingin skapar dálka hugsun þar sem aðal atriðið verður að fá dálkinn til að standa alltaf á núlli í lok rekstrar tímabilsins, sem oftast er þar að auki alltof stutt.

 

Þessir stjórnunarhættir hefta mjög allt samstarf milli rekstrareininga.

 

Hugrakkir millistjórnendur sem þó reyna að skapa gróðurhús til að rækta samstarf, eru að sligast undan ónauðsynlegu bókhaldi og reikningum sem þau senda milli eininga, í stað þess að ganga út frá því sem vísu að oftast jafnast kostnaður vegna samstarfs út þegar til lengdar lætur.

Fluttur aftur heim

Ég flutti aftur heim til Íslands vorið 2017. Var þá búinn að vera tæp 30 ár í Svíþjóð. Ætla aldrei aftur til útlanda komist ég hjá því. Mestalagi til Færeyja eða Vestmannaeyja. 

PÓLITÍSKUR RÉTTTRÚNAUR eða lýðræði

PÓLITÍSKUR RÉTTTRÚNAUR 

Hér í Svíþjóð er í höfuðvígi Konsensusmenningarinnar (það sem sumir vilja kalla (pólitískan rétttrúnað).

Konsensus þýðir einfaldlega að þeir sem fylgja ekki pólitísku línunni, eru að brjóta pólitískan "rétttrúnað". Konsensus er frábært fyrirbæri þar sem markmiðið er að allir hafi áhrif á niðurstöðuna. Staðreyndin er hinsvegar sú að konsensus ákvarðanir eru alltof sjaldan bornar undir atkvæði. Fólk jánka því sem leiðtoginn túlkar sem sameiginlega niðurstöðu hópsins eftir ýtarlega umræðu, ÁN OPINNA LEYNILEGRA KOSNINGA.

Það væri allt í lagi, ef endanlega ákvarðanatakan væri fyrir opnum tjöldum, en ekki bara með handauppréttingu eins og gjarna tíðkast í sænskri skonsensus ákvarðanatöku.

Auðvita ætti að bera allar konsensus tillögur undir leynilega atkvæðagreiðslu. Konsensus án slíkrar "leynilegrar" (ei rekjanlegrar) athvæðagreiðslu eru í raun dulið einræði.Það er því miður hættulegt lýðræðinu til lengdar.

 

Læknir eða vísindamaður

Það er rangt að Ole Petter Ottesen, sé rektor Karólínska há­skóla­sjúkra­húss­ins í Svíþjóð. Það rétta er að Ole Petter er rektor við Karolinska institutet sem er háskóli á sviði heilbrigðisvísinda. Karólinska háskólasjúkrahúsið er sjúkrahús, ekki háskóli.

Til að færa þetta í íslenskan búning, þá er rektor Háskóla Íslands ekki yfirmaður Landspítala háskólasjúkrahús.

Ole Petter er því ekki yfirmaður sjúkrahússins "Karolinska háskólasjúkrahúsið" frekar en rektor Háskóla Íslands er yfirmaður Landsspítala háskólasjúkrahús. 

Þetta skiptir máli þegar afstaða er tekin varðandi mistök í starfi.

Það er munur á vísindalegum mistökum og/eða fölsunum annarsvegar og klínísku starfi hinsvegar. 

Læknir reynir alltaf að gera allt sem í hennar valdi stendur til að hjálpa sínum skjólstæðingum og að byggja það eins og hægt er á vísindalegum rannsóknum. 

Læknar eru oft að vinna á mærum þekkingar og visku. 

Það er ekki auðvelt. 

 

 

 

 

 

 

Tómas og Óskar nafngreindir í úrskurði

Óhæfir yfirmenn

Rannsóknir okkar á Íslenskum börnum hafa fyrir löngu gefið sterkar vísbendingar um að það sé eitthvað alvarlegt í gangi varðandi of mikla skjánotkun...:

1) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22874734

2) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25045838

.... það þarf að taka þetta alvarlega.

Ofnotkun snjalltækja og atvinnustreita er að stórum hluta á ábirgð yfirmanna. EKKI senda póst og skilaboð til starfsfólks utan umsamins vinnutíma.

Það er því miður oft þannig að óhæfir yfirmenn reyna að koma eigin streitu yfir á undirmenn með því að senda skilaboðin áfram.

Verkalýðshreifingin verður að taka á þessu máli.

Siðferðileg skylda

Allar rannsóknir benda til þess að aukið aðgengi að áfengi leiði til aukinnar neyslu og að aukin neysla leiðir til aukningar á fjölda ofneytenda.

Fólk sem á í erfiðleikum með að hemja áfengisneyslu og er að reyna að draga úr neysluna (eða hætta alveg), þarf oft að sniðganga áfengi til að byrja með. Það mun ekki auðvelda þessum stóra hóp að taka fyrstu skrefin ef áfengi verður selt í matvöruverslunum.

Þeir ofneytendur sem verða að hætta eða draga verulega úr notkun áfengis, til að skaða ekki sjálft sig og aðra, eru líklega um 20% fullorðinna áfengisneytenda á aldursbilinu 30-70 ára (sænskar tölur). Þessi stóri hópur teygir anga sína inn í svo til allar fjölskyldur á Íslandi.

Mín niðurstaða er því sú að það sé hættulegt skref að leyfa sölu á áfengi í matvöruverslunum.

Verði þetta hinsvegar raunin, er stjórnvöldum siðferðilega skylt að auka verulega fjármagn til forvarna og meðferðamála.  

Sagt mesta afturför í lýðheilsu

Fíkn er heilbrigðisvandi

Það er mikið til í þessu hjá Sigvalda. Forvarnir eru lykillinn. Fíkn er heilbrigðisvandi frekar en lögreglumál. Við náðum gríðarlega góðum árangri í að sporna gegn nikótínfíkn m.a. tóbaksreykingum með öflugu forvarnarstarfi sem fólst í fræðslu og samræðum við krakka í grunnskóla. Ekki hótunum um fangelsi. Það er hægt að ná sambærilegum árangri í öðrum fíkniefnavörnum ef rétt er að málum staðið. Það er ég sannfærður um. Að því sögðu þá tel ég að allt tal um svokallað "læknadóp" sé skaðlegt og vinni gegn raunhæfum forvörnum. Það verður alltaf hægt að misnota lyf. Upplýstar samræður við unglinga er eina raunhæfa leiðin til að draga úr notkun vímu- og fíkniefna.

Það forvarnastarf sem við þróuðum hjá Krabbameinsfélaginu gegn reykingum á árunum 1970-1990, að frumkvæði Þorvarðar Örnólfssonar, skilaði feikna góðum árangri, en það tók tíma. Það má vel lýta til þess sem fyrirmynd fyrir annað forvarnastarf. Krabbameinsfélagið gerði langtíma áætlun. Allir bekkir í gunnskólum landsins (frá og með 11 ára bekk) voru heimsóttir árlega af sérþjálfuðum sendikennurum (fræðslufulltrúum). Vel var fylgst með þróun mála meðkönnunum í samráði við Borgarlækni og Landlækni.

Kannanir eru ennþá framkvæmdar af vísindamönnum, nú á vegum Rannsókna og greiningar. Hinsvegar vantar mikið uppá þann þátt sem snýr að markvissum árlegum heimsóknum í skólana í dag. Ég tek gjarna að mér í samráði við Heilbrigðisyfirvöd að byggja aftur upp slíka vettvangsstarfsemi með fókus á vímu-/fíkniefni og misnotkun lyfja, en þá verða stjórnvöld að taka um það pólitíska ákvörðun og setja stefnuna á 20 ára forvarnaverkefni. Það er nefnilega þannig að það fræ sem sáð er í 12 ára bekk ber ekki ávöxt fyrr en nokkrum árum síðar og aðeins ef vel er hirt um garðinn.

Lögðu hald á talsvert magn fíkniefna

Sparireikningar uppgripavinnufólks

Það er synd að þessi tilraun hafi runnið út í sandinn.

 

Það hefði vel mátt koma til móts við uppgripavinnufólk eins og sjómenn með því að stofna sérstaka verðtryggða sparireikninga þar sem leggja má inn laun yfir tekjuþaki, peningana mætti svo taka út í áföngum þegar tekjurnar lækka og þá yrði skatturinn af þeim í takt við það sem við hin (jafntekjufólkið) höfum, sem erum undir þessu launaþaki.

 

 

Katrín skilar umboðinu